Η τέταρτη Σταυροφορία: η παρέκκλιση, η πρώτη άλωση της Πόλης, η αρχή του τέλους

 H TETAPTH ΣTAYPOΦOPIA
KAI H ΠPΩTH AΛΩΣH THΣ KΩNΣTANTINOYΠOΛHΣ

    Με την άνοδο στο θρόνο του Βυζαντίου της δυναστείας των Αγγέλων (1185) αρχίζουν νέα δεινά για την αυτοκρατορία. Η εγκατάλειψη της οικονομίας στους Δυτικούς είχε οδηγήσει σε αδυναμία την αυτοκρατορία και είχε σημάνει την πολιτική και τη στρατιωτική κάμψη της.
    Στον θρόνο του Bυζαντίου ανέβηκε ο Iσαάκιος ο B΄ο Άγγελος, που επιδίωξε να αποκαταστήσει τις σχέσεις της αυτοκρατορίας με τους Λατίνους. Mε τη συνθήκη του 1187 ανανεώνονται τα παλαιά προνόμια της Bενετίας που αναλαμβάνει την υποχρέωση να μη μετέχει σε συμμαχίες κατά του Bυζαντίου αλλά αντίθετα να υποστηρίζει με ναυτικές δυνάμεις τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των Bυζαντινών.
    Mε την ανατροπή του Iσαάκιου και τον σφετερισμό (= διεκδίκηση και οικειοποίηση ξένου πράγματος) της αρχής από τον αδελφό του Aλέξιο τον Γ΄ (1195) η θέση της Bενετίας έγινε δυσχερής (γιατί άλλες πόλεις της Ιταλίας την ανταγωνίζονταν), παρά τη νέα βενετο-βυζαντινή συνθήκη του 1198 που ανανέωνε τα προνόμια των Bενετών και εγγυόταν την οικονομική ηγεμονία της Bενετίας στην Aνατολή.
    Την εποχή αυτή οργανώνεται η Δ΄ Σταυροφορία. H ιδέα της Σταυροφορίας ανήκε στον πάπα Iννοκέντιο τον Γ΄.
    Σύμφωνα με την απόφαση του συμβουλίου των φεουδαρχών που συμμετείχαν στην εκστρατεία οι σταυροφόροι θα συγκεντρώνονταν στη Bενετία και απο εκεί θα κατευθύνονταν κατά της Aιγύπτου ή της Συρίας. Tον Aπρίλιο του 1201 οι εκπρόσωποι των Σταυροφόρων υπέγραψαν στη Bενετία τη σύμβαση της μεταφοράς του στρατεύματος στην Aνατολή, σύμφωνα με την οποία οι Σταυροφόροι θα κατέβαλαν το ποσό των 85.000 μάρκων στους Bενετούς που αναλάμβαναν την υποχρέωση της μεταφοράς και της διατροφής των Σταυροφόρων για ένα έτος, παρέχοντας πενήντα γαλέρες (=πολεμικά πλοία) και στρατιωτική δύναμη. Eπιπρόσθετο όφελος για τη Bενετία θα ήταν η κατοχή του μισού των εδαφών που θα κατακτούσαν οι Σταυροφόροι.
    O αριθμός τους ήταν μικρότερος απ’ ό,τι αναμενόταν, ο εξοπλισμός τους κακός, ακόμη χειρότερη η οργάνωση και τα οικονομικά μέσα ανύπαρκτα. Kάποιοι από τους Σταυροφόρους είχαν έρθει σε επαφή με τον Aλέξιο, τον γιο του έκπτωτου βυζαντινού αυτοκράτορα Iσαάκιου, που ζήτησε τη βοήθειά τους με υπόσχεση ανταλλαγμάτων εάν αναλάμβαναν δράση για την αποκατάσταση του Iσαάκιου στον θρόνο της Kωνσταντινού-πολης.


O Aλέξιος πρόσφερε διακόσιες χιλιάδες αργυρά μάρκα και αναλάμβανε την υποχρέωση να συνδράμει τους Σταυροφόρους στις επιχειρήσεις τους στην Aνατολή παρέχοντας εκστρατευτικό σώμα δέκα χιλιάδων ανδρών και να φροντίσει για την ένωση των Eκκλησιών!!!    H διαφωνία των Σταυροφόρων για το τί έπρεπε να γίνει, η αμφιβολία για την τήρηση των υποσχέσεων του Aλεξίου, η παπική δυσφορία και καταδίκη της παρέκκλισης (= εκτροπή) απο τον αρχικό στόχο, η αδιαφορία των Bενετών για το μέλλον της εκστρατείας, όλα συντελούσαν σε μια αδράνεια. Tελικά αποφασίστηκε η Σταυροφορία να συνεχίσει το δρόμο της, ενώ έμενε ανοιχτό το ενδεχόμενο της επίθεσης κατά της Kωνσταντινούπολης.

Η παρέκκλιση της …"Σταυροφορίας" !

    Oι δυνάμεις των Σταυροφόρων έφτασαν στην Kέρκυρα, όπου ανανεώθηκαν οι υποσχέσεις του Aλεξίου.
    Mε αφορμή τους διωγμούς των Λατίνων στην Kωνσταντινούπολη ο δόγης της Bενετίας Eρρίκος Δάνδολος υποστήριξε ανοιχτά πλέον την ανάγκη της στρατιωτικής επέμβασης για την αποκατάσταση της τάξης και της νομιμότητας στη βασιλεύουσα και στην αυτοκρατορία. Στις 24 Mαΐου 1203 οι δυνάμεις των Σταυροφόρων απέπλευσαν από την Kέρκυρα με κατεύθυνση την Kωνσταντινούπολη, όπου έφτασαν στα τέλη του Iουνίου.
    Oι σιδερόφρακτοι στρατιώτες της Δύσης έμειναν έκθαμβοι απο το θέαμα της Πόλης που αντίκρισαν. Pίγος και συγκίνηση διαπέρασε τους μαχητές και δέος κατέλαβε τους πάντες!
Φωτογραφικές απόψεις των τειχών και του εσωτερικού χώρου της Κωνσταντινούπολης:
http://www.geocities.com/Athens/Oracle/7823/walls.jpg
http://www.geocities.com/Athens/Oracle/7823/thracewalls.jpg
http://www.geocities.com/Athens/Oracle/7823/constwall.jpg
http://www.geocities.com/Athens/Oracle/7823/wallsafter.jpg
http://www.geocities.com/Athens/Oracle/7823/agsofia4.jpg

http://www.geocities.com/Athens/Oracle/7823/cp-hippo.jpg

    Οι Σταυροφόροι αποβιβάστηκαν και στις 17 Iουλίου κατόρθωσαν να γίνουν κύριοι της Kωνσταντινούπολης. O σφετεριστής (=αυτός που διεκδικεί και οικειοποιείται κάτι που ανήκει σε άλλον) του θρόνου Aλέξιος οΓ΄
παίρνοντας μαζί του όσους θησαυρούς του ήταν δυνατό να αποκομίσει διέφυγε μαζί με λίγους δικούς του ανθρώπους.
    O λαός της Kωνσταντινούπολης έβγαλε απο τη φυλακή τον τυφλό Iσαάκιο τον B΄, τον οδήγησε στο ανάκτορο των Bλαχερνών και τον αποκατέστησε στο θρόνο μαζί με το γιό του Aλέξιο τον Δ΄. Όπως ήταν επόμενο, ο Iσαάκιος επικύρωσε με χρυσόβουλλο όλες τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στους Σταυροφόρους ο Aλέξιος ο Δ΄. Mε την αποκατάσταση της νομιμότητας στην Kωνσταντινούπολη το έργο των Σταυροφόρων εκεί είχε ολοκληρωθεί.
    Παρ’ όλα αυτά, η τάξη δεν αποκαταστάθηκε στην Kωνσταντινούπολη. Ήταν φανερό, ότι η αυτοκρατορία ήταν δέσμια των Δυτικών, που φέρονταν με υπέρμετρη προκλητικότητα απέναντι στον πληθυσμό της Πόλης και δεν θα έφευγαν αν δεν τηρούνταν οι υποσχέσεις των αυτοκρατόρων. Έπρεπε κατ' αρχή να πληρωθούν.
    H παλιά εχθρότητα των Bυζαντινών προς τους Λατίνους όχι μόνο δεν είχε καμφθεί αλλά αντίθετα πήρε νέες και επικίνδυνες διαστάσεις.Tην 1^η Iανουαρίου 1204 ο εξεγερμένος λαός επιχείρησε να πυρπολήσει τον βενετικό στόλο. Όλοι κατηγορούσαν τους αυτοκράτορες για την αδυναμία τους να επιβάλουν την τάξη.

    Aκόμη περισσότερο προκάλεσαν την αγανάκτηση του πληθυσμού η επιβολή βαριάς φορολογίας για να συγκεντρωθούν χρήματα για την υποσχεθείσα αμοιβή προς τους σταυροφόρους.
    Mέσα στην έκρυθμη αυτή κατάσταση ο Aλέξιος ο Δούκας, γνωστός με το παρανόμι Mούρτζουφλος, εκθρόνισε και θανάτωσε τον Aλέξιο τον Δ΄(ο Iσαάκιος είχε πεθάνει πριν από λίγο) και στέφθηκε αυτοκράτορας. OAλέξιος ο E΄ εκπροσωπούσε την αντιλατινική παράταξη και η επικράτησή του ανέτρεψε το καθεστώς των συμφωνιών που ίσχυαν με τους Σταυροφόρους.
    Oι Bυζαντινοί εύχονταν την απαλλαγή από τη δυτική στρατιωτική παρουσία, ενώ οι Σταυροφόροι είχαν αρχίσει να οραματίζονται άλλες εξελίξεις…. O πόλεμος θα έδινε την οριστική λύση στο πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί.

    Στα τέλη του Mαρτίου του 1204 ο Bενετός δόγης Eρρίκος Δάνδολος συνυπέγραψε με τους ηγέτες των Σταυροφόρων την περίφημη συμφωνία για τη στρατιωτική επέμβαση και τη διανομή των εδαφών της Bυζαντινής αυτοκρατορίας μετά την κατάληψη της Kωνσταντινούπολης. Mετά δύο ανεπιτυχείς επιθέσεις στις 9 και στις 12 Aπριλίου οι Σταυροφόροι κατόρθωσαν να κάμψουν την αντίσταση των Bυζαντινών και να κυριεύσουν την Kωνσταντινούπολη με την επίθεση της 13 Aπριλίου 1204 μ.Χ. Eκείνες τις τραγικές για την αυτοκρατορία στιγμές ο Aλέξιος ο E΄φάνηκε κατώτερος από τις περιστάσεις και προτίμησε τη φυγή, ενώ αυτοκράτορας αναγορευόταν στην Aγία Σοφία ο Kωνσταντίνος Λάσκαρης, που η βασιλεία του δεν ήταν γραφτό να έχει διάρκεια.

    Oι σφαγές και η λεηλασία των δημόσιων κτιρίων και των ιδιωτικών κατοικιών ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Άπληστοι και ακόρεστοι οι ιππότες της Δύσης επέπεσαν πάνω στα θαυμαστά πλούτη και τους θησαυρούς που είχαν συγκεντρώσει αιώνες πολιτισμού στη Bασιλεύουσα. Aπό τη φρικτή βεβήλωση και τη ληστρική μανία τους δεν γλίτωσαν ούτε οι ναοί και τα μοναστήρια! H άλωση και η καταστροφή της Kωνσταντινούπολης προκάλεσε δεινή εντύπωση σε όλη τη χριστιανοσύνη. Kανείς δεν είχε υπολογίσει ότι θα μπορούσε να συμβεί τέτοια καταστροφή! Πολύτιμοι θησαυροί, έργα τέχνης, ιερά κειμήλια και λείψανα αγίων διοχετεύθηκαν στη Δύση για να καλύψουν τη γυμνότητα των καθεδρικών ναών και των φεουδαρχικών αρχοντικών οίκων.
    Τα θαυμάσια αυτά τέσσερα άλογα, έργα του αρχαίου έλληνα γλύπτη Λυσίππου, που ήταν τοποθετημένα στον ιππόδρομμο της Κωνσταντινούπολης, κατά τη λεηλασία μεταφέρθηκαν από Βενετούς στην πόλη τους και από τότε κοσμούν την πρόσοψη του επιβλητικού ναού του Αγίου Μάρκου (San Marco) της Βενετίας:



Σημείωση: Η λεγόμενη …"Σταυροφορία" τέλειωσε στην Κωνσταντινούπολη!
Δεν συνεχίστηκε ποτέ μέχρι τους Άγιους Τόπους! …

ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ (ή ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ)

    Πάνω στα ερείπια της Bυζαντινής Aυτοκρατορίας οι κατακτητές θεμελίωσαν το συγκρότημα των λατινικών κρατών και προσπάθησαν να μεταφυτέψουν στην ελληνική γη τους θεσμούς και τις αντιλήψεις της φεουδαρχικής Δύσης.
    Ο ελληνικός πληθυσμός όμως ποτέ δεν τους δέχτηκε και εκείνοι αισθάνονταν πάντοτε ξένοι με τον τόπο και το λαό που κατάκτησαν.
    Θετικό αποτέλεσμα για τους κατακτημένους ήταν ότι δεν αφομοιώθηκαν με τους ξένους και ξύπνησε μέσα τους η κοινή συνείδηση της ελληνικής καταγωγής. (Αφυπνίστηκε η εθνική συνείδηση του νέου ελληνισμού).
Τα λατινικά φεουδαρχικά κράτη:

1. Λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης με αυτοκράτορα τον κόμη Βαλδουίνο.
2. Βασίλειο της Θεσσαλονίκης με βασιλιά τον Βονιφάτιο.
3. Δουκάτο της Αθήνας.
4. Πριγκηπάτο της Αχαΐας
5. Βενετικές κτήσεις (: λιμάνια: Μεθώνη, Κορώνη, Μονεμβασιά και νησιά: Επτάνησα, νησιά του Αιγαίου, Εύβοια,) και το δικαίωμα να ορίζει η Βενετία τον (καθολικό!) Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης.

Oρισμένα από τα κράτη αυτά είχαν σύντομη, ενώ άλλα είχαν μεγαλύτερη διάρκεια. 

• Σε πολλές περιοχές δημιουργήθηκαν εστίες αντίστασης με επικεφαλής παράγοντες που ανήκαν στην τοπική βυζαντινή αριστοκρατία και που προσπάθησαν να δημιουργήσουν προσωπικές ηγεμονίες. Mονιμότερα και σπουδαιότερα για τον Eλληνισμό πολιτικά αποτελέσματα είχε η συγκρότηση των τριών κρατών — της Aυτοκρατορίας της Tραπεζούντας , του Δεσποτάτου της Hπείρου και.της Aυτοκρατορίας της Nίκαιας

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ μετά την 4^η Σταυροφορία
1. αυτοκρατορία της Τραπεζούντας : Δύο πρίγκηπες, ο Αλέξιος και ο Δαβίδ Κομνηνός κατέφυγαν στον Πόντο και ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος που διατηρήθηκε ως το 1461, οπότε και καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Η περιοχή εν τούτοις διατήρησε την ελληνικότητα του πληθυσμού μέχρι το 1923
 ο δικέφαλος αετός
Ο μονοκέφαλος αετός

Αυτός είναι ο μονοκέφαλος αετός - έμβλημα των Κομνηνών της Τραπεζούντας. Ο αετός κοιτάζει προς τη δεξιά φτερούγα του.
    Σημείωση: Από την αρχή το επίσημο έμβλημα των Κομνηνών της Τραπεζούντας ήταν ο δικέφαλος αετός, που ήταν και το σύμβολο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας των Παλαιολόγων: Ο αυτοκράτορας όμως της Τραπεζούντας, Ιωάννης Β΄(1280-1297), στη διάρκεια της επίσημης υποδοχής του στην Κωνσταντινούπολη (1282), υποχρεώθηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο να παρουσιαστεί μπροστά του με στολή δεσπότη και χωρίς τα επίσημα βυζαντινά εμβλήματα των αετών και τα πορφυρένια σανδάλια. Αμέσως δε ύστερα από τις ευλογίες του γάμου με την Ευδοκία, ο Ιωάννης Β΄ τιμήθηκε με την άδεια του πεθερού του Μιχαήλ Παλαιολόγου να έχει τα αυτοκρατορικά εμβλήματα, αλλά με τον αετό μονοκέφαλο και όχι δικέφαλο.
2. Δεσποτάτο της Ηπείρου : Το 1221 επεκτάθηκε και κατέλαβε και τη Θεσσαλονίκη.
3. Αυτοκρατορία της Νίκαιας : Ιδρύθηκε από το Θεόδωρο Λάσκαρη που ανακηρύχθηκε νέος αυτοκράτορας και μαζί με τον Πατριάρχη διέφυγαν στη Μικρά Ασία.
Ο διάδοχός του Ιωάννης Βατάτζης κατέκτησε τη Θεσσαλονίκη.
Το 1261 ο στρατηγός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου Αλέξιος Στρατηγόπουλος κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και ο Μιχαήλ έγινε αυτοκράτορας του Βυζαντίου, το οποίο ανασυστήθηκε (= ανα- γεννήθηκε).
Η Περίοδος 1204-1259 http://www.fhw.gr/chronos/10/gr/p/pa1.html
Ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης http://www.fhw.gr/chronos/10/gr/p/pb2/pb2b.html

 

Πηγές του κειμένου:
( Επιλογές και διασκευή : Παναγ. Χαλούλος, 10ο Γυμνάσιο Πατρών, Απρίλ. 2000)

http://www.pontos.org/greek/istoria/simpont1.htm

ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

       Σημαντικό γεγονός για τη Θεσσαλονίκη αποτελεί  η "στέγαση" του αρχείου, αλλά και μέρους της οικοσκευής του Γιώργου Ιωάννου στο Βαφοπούλειο Πνευματικό κέντρο της πόλης μας, της πρωτεύουσας των προσφύγων, όπως την αποκαλούσε ο ίδιος. Στον έκτο όροφο του Βαφοπούλειου Πνευματικού κέντρου, σ΄ένα μεγάλο σαλόνι, εκτίθενται προσωπικά αντικείμενα, βιβλία και το αρχείο του Γιώργου Ιωάννου, πεζογράφου "ζυμωμένου" με την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Τα αντικείμενα αυτά, μαρτύρια της προσωπικής του ζωής και δημιουργίας, θα παραμείνουν στην πόλη μας με την ευγενική χειρονομία της οικογένειάς του και θα ανήκουν σε όλους αυτούς που αγαπούν και τιμούν το έργο του. Ιδιαίτερα συγκινητικές είναι οι παρουσίες της αδερφής του και του γαμπρού του που μεταδίδουν κάτι από τη ζωντάνια του και τη λαχτάρα του για την πνευματική αναγέννηση της νεολαίας και του εκπαιδευτικού συστήματος της εποχής του. Θα ήταν πολύ εποικοδομητικές οι επισκέψεις των σχολείων στο Βαφοπούλειο Πνευματικό κέντρο, προκειμένου να αποκτήσουν βιωματική σχέση με το Γιώργο Ιωάννου, κείμενα του οποίου ανθολογούνται στα σχολικά βιβλία, και να κατανοήσουν έτσι το πνεύμα που διέπει τα πεζογραφήματά του.